na illa

De dorna a dorna, no medio do mar: -E vós de onde sodes? -Da Arousa -Ah, carcamáns, xa se vos ve na cara, que tedes a cor do camarón -E “lo”, de onde sodes vós? -Nós somos caliveras -De Vilanova, xa se vos nota, que tedes a cor das cebolas (para que logo digan que os da Arousa e os de Vilanova non se levan)

A oficina de turismo das Laxes, que este ano estivo aberta por primeira vez no mes de outubro, pechou a tempada coa visita de 22.000 persoas, a maioría procedentes do País Vasco, Cataluña, Valencia e Madrid, de acordo co balance oficial. Os aspectos da illa máis valorados polos turistas foron a paisaxe, a gastronomía e “a ruta dos cons”. Este itinerario turístico comezou a promocionarse o pasado verán, cun xeitoso folleto que propón unha visita ás pedras e aos cons máis característicos da Arousa. Parece que gustou. Portada do folleto turístico Páxina interior

O reloxo da caixa de aforros, visto desde o mar O reloxo da igrexa O reloxo de sol do faro Na illa hai tres reloxos públicos, de distintas épocas, e diferentes entre si. O máis orixinal é o reloxo de sol gravado nun con a carón do faro. O desgaste da pedra non conseguiu borrar as liñas, pero precisa unha restauración. Os outros dous aparellos de medir o tempo son o da igrexa que, segundo fontes orais, “debe de ser de canda a chegada do cura Don Olimpio”, é dicir, dos anos 50; e o da caixa de aforros, que debe ter tantos anos como o edificio no que está, construído entre finais dos setenta e principios dos 80. O reloxo da caixa de aforros pasa desapercibido desde terra -a mellor vista tena desde o mar– pero non así a súa melodía, que fai sonar a cada hora, coas súas correspondentes badaladas, o "Negra sombra".

Continuando co tema dos xogos populares, outro clásico do camiño é xogar “ás aghachadas”, un enredo de sobra coñecido por todos, que tamén ten as súas particularidades locais. O xogador que chega á parede sen ser visto, ten que berrar “coito” para indicarlles aos demais, e sobre todo ao que lle tocou contar, que está a salvo. O uso desta palabra, de varios significados, desconcerta aos alleos na materia. O dicionario de galego só recolle a acepción relacionada coa cópula, pero no dicionario da lingua portuguesa figura “coito” como sinónimo de “couto”, que pode significar “refuxio”. Aí está a explicación.

A degradada zona comprendida entre o Regueiro e o Portiño non semella un lugar apropiado para que aniñen paxaros, e con todo, foi o sitio elixido por unha parella de patos en liberdade para deixar a vida de nómades. Asentaron no paseo marítimo situado tras a casa de “chiquita”, e cos coidados e mimos dunha veciña, foron reproducíndose felizmente ata formar unha familia que agora anda polos 20 membros. Cada patiño ten un anel na pata que identifica a súa procedencia.

Algún día, moitos de nós acabaremos aquí, no hotel Palmeira Quixo a casualidade que o 1 novembro, Día de Defuntos, morreran tres persoas da Arousa, todas elas de avanzada idade; ao insólito da cifra en tan curto espazo de tempo, houbo que sumarlle hoxe un cuarto falecemento, tamén dunha persoa maior.

O 29 de outubro fanse cinco anos da morte de Sor Aurora, unha relixiosa que formou parte da primeira comunidade de monxas que se estableceu na illa, en 1971. Nunha vila carente dos máis elementais servizos sociais, Sor Aurora alternou as súas obrigas pastorais coa posta en marcha de proxectos de atención á poboación, desde actividades de formación para as rapazas -clases de mecanografía-, á creación dunha gardería infantil ou unha silandeira rede de apoio ás familias máis desfavorecidas. Se algo caracterizou a súa vida foi a discreción, e así morreu tamén, como un paxariño. Probablemente nunca imaxinou nin soñou homenaxes, pero velaí a está por desexo popular no atrio da igrexa, tal e como a concebiu o escultor César Lombera , o mesmo que fixo as famosas “Marías” da Alameda de Santiago.