Carteis para a reflexión

Hai unhas semanas apareceron pegados na rúa uns carteis que cuestionan a construción como estratexia de futuro para o desenvolvemento da Arousa, unha crítica imaxinativa que convida aos veciños a opinar no enderezo illaopina@gmail.com.

Programación infantil de Nadal

Os rapaces que se aburran nestas festas, será porque queren. O Concello preparou un completo programa de actividades e xogos, aos que lle hai que sumar un concurso de redacción de contos de Nadal e a Cabalgata de Reis:


Os piratas da Arousa
Tardes do 26, 27 e 28 de decembro e 2, 3 e 4 de xaneiro. No Regueiro, ou na sala Capitol se chove. Xogo en grupo que consiste en buscar un tesouro agochado, pensado para que os rapaces coñezan mellor o contorno e se relacionen cos veciños. (13-16 anos).

Festa solidaria
Actividade dirixida aos alumnos do colexio e do instituto, que consiste nun intercambio de roupa e xoguetes usados, por libros. Destinado a fomentar a lectura e fomentar a solidariedade.

Desfile de Papá Noeles
O venres 21 de decembro O ano pasado participaron máis de 300 persoas. Imprescindible disfraz.

Encontro dos Axóuxeres
Domingo 23 de decembro, no salón de plenos do Concello ás doce. Concerto íntimo de Mercedes Peón, dirixido a pais e meniños de 0-3 anos. Destinado a promover o uso do galego entre os máis pequenos.

Ludoteca
Os días 26, 27 e 28 de decembro, e 2, 3 e 4 de xaneiro. Contos, panxoliñas, obradoiros de debuxo e manualidades para nenos de 3 a 6 anos. Prazas limitadas.

Obradoiro de radio
Para coñecer como funciona unha emisora de radio, e aprender a enfrontarse a un micrófono , os días 26, 27 e 28 de decembro, e 2, 3 e 4 de xaneiro. (12-.14 anos).

In the Dark

Unha cantautora de Texas, Hilary York, (na súa web tamén pón que estivo actuando en Vigo), elixiu o pantalán do Chufre como escenario para a gravación do videoclip dunha balada acústica. Curioso.

A orixe das conserveiras, vista desde Cataluña

O programa Thalassa da canle autonómica catalana TV3, dedicado a asuntos relacionados co mar, emitiu hai uns días un interesante documental sobre a orixe das conserveiras en Galicia e a súa relación cos industriais cataláns. A gravación pode verse en liña (facendo clic na opción de "qualitat baixa") e conta coas intervencións, entre outras persoas, de Xoan Dopico, na Illa de Arousa, Manuel Goday, en Vilagarcía, e Albert Goday, en Barcelona, estes dous últimos descendentes da familia Goday. Gran parte das imaxes do documental están tomadas na Arousa.

¿Isto é un reloxo de sol?

Ás catro da tarde, as árbores do atrio proxectaban a súa sombra sobre as paredes da igrexa; e nunha das pedras, curiosamente orientada de diferente xeito que as outras, un pequeno arame tamén facía sombra no lugar das catro nunha esfera imaxinaria. ¿É este o reloxo de sol da igrexa?

O legado de Camilo Otero

Estas dúas esculturas que mostran as imaxes están atribuídas ao artista compostelán Camilo Otero (1932-2003), que esculpiu por iniciativa propia varios cons na Arousa. No alto do Con do Forno, baixo o sinal xeodésico, tamén se aprecia na pedra a cara dunha muller, que podería ser obra do mesmo escultor.

O "afogado", na punta do Aguiuncho. Cando enche o mar, a cara asoma entre a auga

Detrás do Con do Forno atópase esta escultura que representa a unha muller ou un home inclinado, cun animal (pode ser a cabeza dun can, dunha ovella) entre os brazos

¿U-la cruz do Aguiuncho?

Xa hai anos que desapareceu a cruz de pedra da punta do Aguiuncho. ¿Que sería dela? ¿E por que motivo habería alí unha cruz?

Pendentes do rato

Para os bateeiros máis informados xa é algo habitual seguir a evolución dos ratos que se usan no laboratorio do Intecmar para detectar a presenza de toxina diarreica no mexillón; se o rato morre “antes de tempo”, párase a actividade. Así é que non é de estrañar que entre broma e broma, haxa quen dubide das causas do falecemento do furón “¿a ver se vai ser da pinchada?”.
Retrancas á parte, o sistema de información do centro de análise é eficaz e bota man da última tecnoloxía. Os resultados dos bioensaios poden seguirse en liña, así como o estado dos polígonos de bateas, na actualidade todos abertos. E cando se pecha ou se abre un polígono afectado pola “DSP”, as agrupacións de mexilloeiros reciben notificación por SMS.

Novo deseño da web institucional

Semella que as críticas á web do Concello deron resultado. Xa está en liña o novo deseño da web oficial. No seu saúdo, o alcalde convida a enviar propostas e suxerencias, así que xa saben...

A arousa no Google maps

Ver mapa más grande

Cen por cen illa

“Arosa, una isla cien por cien” é un artigo publicado en 1935 na revista Eco de Galicia (La Habana), no que o xornalista galego Laureano Santiso Girón conta as impresións que lle produciu a illa e as súas xentes. O relato semella o dun explorador que entra en contacto cos indíxenas desde unha suposta superioridade, pero tamén denuncia a falta de investimento público e defende, xa daquela, a creación dun concello propio. “Afán de excesiva insularidade”, “patética mansedume” e “cidadáns sumisos ata a saciedade” son algúns dos trazos cos que describe o carácter dos arousáns. O artigo orixinal na versión en papel pode consultarse na Biblioteca Xeral da Universidade de Santiago.

O narcotráfico a debate

A Fundación contra o Narcotráfico aborda no seu foro de debate deste ano o desafío da cocaína negra, a última evolución do tráfico de drogas, que camufla a "fariña" con diversas substancias que invalidan os sistemas convencionais de identificación.

Ghrandes éxitos da verbena

O Regheiro coas palmas en alto ao son de "Esmaghare"

Conversa real

De dorna a dorna, no medio do mar:

-E vós de onde sodes?
-Da Arousa
-Ah, carcamáns, xa se vos ve na cara, que tedes a cor do camarón
-E “lo”, de onde sodes vós?
-Nós somos caliveras
-De Vilanova, xa se vos nota, que tedes a cor das cebolas

(para que logo digan que os da Arousa e os de Vilanova non se levan)

O balance turístico

A oficina de turismo das Laxes, que este ano estivo aberta por primeira vez no mes de outubro, pechou a tempada coa visita de 22.000 persoas, a maioría procedentes do País Vasco, Cataluña, Valencia e Madrid, de acordo co balance oficial. Os aspectos da illa máis valorados polos turistas foron a paisaxe, a gastronomía e “a ruta dos cons”. Este itinerario turístico comezou a promocionarse o pasado verán, cun xeitoso folleto que propón unha visita ás pedras e aos cons máis característicos da Arousa. Parece que gustou.

Portada do folleto turístico

Páxina interior

Tres reloxos públicos

O reloxo da caixa de aforros, visto desde o mar

O reloxo da igrexa

O reloxo de sol do faro

Na illa hai tres reloxos públicos, de distintas épocas, e diferentes entre si. O máis orixinal é o reloxo de sol gravado nun con a carón do faro. O desgaste da pedra non conseguiu borrar as liñas, pero precisa unha restauración. Os outros dous aparellos de medir o tempo son o da igrexa que, segundo fontes orais, “debe de ser de canda a chegada do cura Don Olimpio”, é dicir, dos anos 50; e o da caixa de aforros, que debe ter tantos anos como o edificio no que está, construído entre finais dos setenta e principios dos 80.
O reloxo da caixa de aforros pasa desapercibido desde terra -a mellor vista tena desde o mar– pero non así a súa melodía, que fai sonar a cada hora, coas súas correspondentes badaladas, o "Negra sombra".

As aghachadas

Continuando co tema dos xogos populares, outro clásico do camiño é xogar “ás aghachadas”, un enredo de sobra coñecido por todos, que tamén ten as súas particularidades locais. O xogador que chega á parede sen ser visto, ten que berrar “coito” para indicarlles aos demais, e sobre todo ao que lle tocou contar, que está a salvo. O uso desta palabra, de varios significados, desconcerta aos alleos na materia. O dicionario de galego só recolle a acepción relacionada coa cópula, pero no dicionario da lingua portuguesa figura “coito” como sinónimo de “couto”, que pode significar “refuxio”. Aí está a explicación.

Patos urbanos

A degradada zona comprendida entre o Regueiro e o Portiño non semella un lugar apropiado para que aniñen paxaros, e con todo, foi o sitio elixido por unha parella de patos en liberdade para deixar a vida de nómades. Asentaron no paseo marítimo situado tras a casa de “chiquita”, e cos coidados e mimos dunha veciña, foron reproducíndose felizmente ata formar unha familia que agora anda polos 20 membros. Cada patiño ten un anel na pata que identifica a súa procedencia.

Defuntos

Algún día, moitos de nós acabaremos aquí, no hotel Palmeira

Quixo a casualidade que o 1 novembro, Día de Defuntos, morreran tres persoas da Arousa, todas elas de avanzada idade; ao insólito da cifra en tan curto espazo de tempo, houbo que sumarlle hoxe un cuarto falecemento, tamén dunha persoa maior.

Sor Aurora

O 29 de outubro fanse cinco anos da morte de Sor Aurora, unha relixiosa que formou parte da primeira comunidade de monxas que se estableceu na illa, en 1971. Nunha vila carente dos máis elementais servizos sociais, Sor Aurora alternou as súas obrigas pastorais coa posta en marcha de proxectos de atención á poboación, desde actividades de formación para as rapazas -clases de mecanografía-, á creación dunha gardería infantil ou unha silandeira rede de apoio ás familias máis desfavorecidas. Se algo caracterizou a súa vida foi a discreción, e así morreu tamén, como un paxariño. Probablemente nunca imaxinou nin soñou homenaxes, pero velaí a está por desexo popular no atrio da igrexa, tal e como a concebiu o escultor César Lombera, o mesmo que fixo as famosas “Marías” da Alameda de Santiago.

Contra a salitre, cunchas de vieira

Desta casa, faltou por mostrar a fachada recuberta de cunchas de vieira, unha solución da arquitectura popular para protexer as paredes da salitre e da humidade. Esta non é a única vivenda da illa na que se utilizou esta técnica, pero quedan poucas.

Trompos ao camiño

Brinquedia celebra o 9 de novembro o “Día do Peón”,

para tratar de recuperar un xogo que se asocia ao

patrimonio oral e ao ludismo universal.

Como en cada vila que presuma de tradición, na illa os trompos teñen unha linguaxe e unhas normas de seu. O xogador carcamán distínguese polo costume de cortar o cu do trompo, largar de punta e xogar en grupo ao “risco”, trazando un círculo no chan . O vencedor moral sempre é o que máis “chochas” fai, é dicir, o que consegue impactar o seu trompo contra o do compañeiro, deixándolle a marca na madeira.

Aos trompos máis grandeiros e gordos chámanlles “vacas”, logo están as "cebolas", de menor tamaño que os anteriores, e os pequeneiros son as “piorniñas”. A corda de enrollar é o “liñón”, e a forza de xiro do trompo é a “escorrendela”. Por exemplo, se largas o trompo e non baila, pódese dicir “non me colleu escorrendela”.

É certo que este xogo de rapaces xa non goza do tirón que tradicionalmente tivo nesta época do ano, pero na illa aínda hoxe se poden ver algúns chabaliños xogando aos trompos nos camiños e no patio da escola. Non acontece o mesmo cos "tutelos", un enredo case extinguido que consistía en lanzar a través dun tubo cucuruchos de papel ou unha semente coñecida como "samugueiros".

Riasón

Riasón é unha praia desas que unicamente frecuentan os veciños do lugar, sen acceso asfaltado nin paseo marítimo, na que amarran unha chea de dornas e na que os mariñeiros aínda poden ter os seus galpóns para gardar os aparellos. Eugénio Outeiro, que tamén fai poesía coa fotografia, chámalle a “cara B” da illa. Unha xenuina cara B que ten os días contados...

Non tardarán en comezar as obras da nova estrada de acceso ao porto do Chufre, que discorre por esa zona.

As casotas de madeira dos mariñeiros

Os caprichos do mar na terra, xa contra O Bao

En Riasón amarra unha dorna que leva o seu nome

Unha benvida estratéxica

O Santo é, sen dúbida, un lugar estratéxico para darlles a benvida aos visitantes. Sen embargo, o autor non estivo moi fino na ortografía...

A fábrica de Goday

Fotomontaxe a partir das imaxes do artigo de Celtiberia

A conserveira de Goday, considerada a primeira fábrica moderna de Galicia, ten sido obxecto de estudo de varios investigadores. En Celtiberia hai pendurado un completo e documentado artigo sobre a historia desta factoría, no que se ofrecen todo tipo de detalles sobre o modo de produción, a maquinaria ou o persoal. Cita como fonte principal a obra inédita Notas para o Museo da Conserva, A Illa de Arousa, de Juan Fernández Casal, quen traballou durante oito anos para a familia Goday.

A ver que nos depara o anunciado "centro de interpretación das conservas".

Outra forma de mirar

Aínda que o punto forte da illa reside no seu patrimonio natural, tamén podemos encontrar beleza na súa paisaxe urbana. Ás mostras de construcións populares (os cruceiros, os muíños de vento e de mareas, os lavadoiros de Palmeira e do Río, algunha fonte, algún pombal...), temos que engadir outros detalles de arquitectura urbana e industrial máis recentes, que destacan pola súa orixinalidade e espertan o interese dos curiosos.

A chimenea da antiga fábrica do Charco

As reixas das fiestras do Triskel

As fiestras desta casa, na rúa Palmeira

Este edificio de pisos no Chufre, construido recentemente, ten na fachada un escudo coa data de 1947. ¿Alguén dos que visita este Universo coñece o seu significado?

A revista Dorna, en pdf

Portada do verán 2007

A asociación cultural Dorna retomou no 2005 a labor de publicar unha revista do mesmo nome. Dende entón, levan sete números editados, con contidos diversos nos que predominan os artigos locais sobre temas marítimos, históricos e ecolóxicos. Trátase dunha publicación de 28 páxinas que se distribúe de man en man, e que presenta en cada número unha portada diferente. Xa está en preparación a próxima edición, a terceira deste ano. Mentres non chega ás nosas mans, podemos consultar na rede, en formato pdf, a última entrega.

Para cando dimisións en Opmega?

Descarga de mexillón no peirao do Chufre

A creba da depuradora Megalmar –cunha débeda superior a 600.000 euros en catro anos de actividade- é o colofón a unha nefasta xestión de Opmega, a maior organización de produtores de mexillón de Galicia. A xunta directiva, enfrontada internamente por obxectivos alleos aos intereses do sector, foi incapaz de facer fronte a unha maior complexidade do mercado (competencia estranxeira, caída do prezo do mexillón, descenso das vendas...), perdendo no camiño os cartos e a confianza dos bateeiros. Megalmar é unha sociedade limitada unipersonal, cuxo único socio é Opmega, así que agora tócalles aos productores asociados sanear as contas. A ver cando deciden tamén sanear os seus dirixentes.

A fotoxenia da Arousa

Desde Francia, alguén colgou este vídeo sobre a Arousa, que mostra tres minutos de sucesión de imaxes -algunhas antigas, como as da construción da ponte- con música relaxante de fondo (rechouchío de paxariños e son de auga incluídos).

O Chopo

O Chopo, en distintos momentos,

no seu lugar de sempre

Apareceu un día no Chufre, desahuciado por algún amo sen escrúpulos. Dende entón, e xa hai anos, forma parte da paisaxe do porto. O “Chopo”, tal e como o bautizaron os que o coñecen, dorme acurrunchado contra o colector do lixo, chova ou vente, e come do que lle dan os veciños. Escoitei nunha ocasión unha conversa na que se falaba de facerlle unha caseta. “A este can poslle unha caseta, e seguro que continúa durmindo á intemperie”, contestou un. E se cadra, levaba razón...

Para ver e escoitar

Radio de Arousa incorporou novos temas orixinais á súa listaxe de cancións de temática arousá. Especialmente recomendable é a canción "Mártires de Arousa", na que se fai unha homenaxe con nomes e apelidos a todos os homes que foron asasinados e torturados na illa polos somaténs franquistas: Avelino Fuentes, Luis Castro Lojo, Paco Vázquez e Esteban Picón, entre outros.

Marcos Nine segue a explorar o audiovisual, esta vez coa curta “Soidade”, un filme experimental que está a concursar no certame Curtas na rede, e que precisa dos votos do público. Tamén ten un blog no que explica como se fixo este traballo.

A estraña web do Concello

Pode ser que estea pendente de remodelación, ou que non sexa este o deseño definitivo, pero aínda así, chama á atención que o Concello da Illa lanzase á rede unha web oficial chea de imaxes que non corresponden á Arousa, e máis aínda, tendo en conta as facilidades que ofrece hoxe en día a fotografía dixital. A imaxe da cabeceira da web mostra un peirao que non é ningún dos da Arousa, a sección de liñas de autobuses aparece ilustrada cunha estrada descoñecida... pero ningunha destas imaxes sorprende tanto como a da policía local, representada graficamente cunha gorra da “police” británica de Merseyside.

A dorna, materia de ensino

Agora que bota a andar un novo curso é bo momento para recomendar esta unidade didáctica sobre a cultura marítima tradicional, dirixida aos alumnos de Secundaria. Trátase dunha ferramenta facilitada pola Asociación Cultura Dorna que permite traballar nas aulas catro bloques temáticos: situación xeográfica, sectores económicos (oficios e pesca), embarcacións tradicionais e a dorna, con contidos adaptados ao contorno arousán.

Imaxe collida da unidade didáctica

Unha visión crítica da labor da prensa local

Bochornosa a cobertura que La Voz de Galicia, a través da súa delegación de Vilagarcía, está a ofrecer sobre o caso da morte de Christian Willisch, cunha liña editorial que semella dirixida a presentar unha Arousa, e en concreto a mocidade e os amigos da vítima, como unha panda de vultos de costumes primitivas e mafiosas. Hoxe domingo temos unha mostra nesta crónica sensacionalista na que se escolle para o titular a palabra “vendetta”. Se len a información, verán que en realidade é unha burbulla na que non hai nada de interese que contar á parte do gran despregamento policial, e unha sarta de rumores que nunca deberían constituír a base dunha noticia.

Por outra banda, a crónica das protestas do xulgado, que publicaron días atrás, causou unha gran indignación entre moita xente da Arousa. O ton, totalmente desagradable, non pasa ningún filtro de rigor profesional e non aguanta as comparacións coas noticias que no mesmo día publicaron outros xornais.
É certo que os rapaces perderon os nervios, que houbo insultos, empuxóns e que mesmo chegaron a proferir ameazas. Pero nunha situación de tanta dor e tensión e tratándose de rapaces novos, é ata certo punto comprensible e hai que entendelo como un acto de desafogo que xurdiu espontaneamente e que non ten por que ir a máis. É lamentable que os xornalistas non foran capaz de velo.
En ningún momento se tenta facer un achegamento comprensivo á situación que viviron uns rapaces que presenciaron a morte dun amigo nunhas tristísimas circunstancias. En toda a noticia, as declaracións que se destacan entre comiñas serven unicamente para incidir e recrearse na idea de "vinganza", chegando mesmo a interpretacións e xeneralizacións fóra de lugar como a que destacamos na imaxe:

Tampouco os tres implicados no acoitelamento se zafaron dos tópicos da prensa local. As vidas de dous deles descríbense cunhas interpretacións tendentes ao drama. Sobre o Cuco, o xornal recolle no titular, como dato básico, que andaba "con malas compañías". É para preguntarse que clase de compañías serían esas, ou incluso se non sería el a mala compañía.

Do Cuco destacan ademais que é de "familia humilde". De ningún dos rapaces se di algo semellante, ¿que considerarán estes xornalistas unha familia humilde?. Debemos deducir desta aclaración que o nivel económico da súa familia é moi inferior ao do resto dos seus veciños e condicionou a vida do rapaz de xeito irremediable?. Pola súa parte, Abraham é definido como un "rapaz sen oficio coñecido" (cantos rapaces de 18 anos hai sen oficio coñecido??), e segundo os xornalistas, cunha historia familiar "tamén triste" porque lle morreu o pai hai anos. A cantas persoas lles morreu o pai a unha idade nova?.

O dereito a saber

Baixo o título “O dereito a saber, a liberdade de investigar”, van ter lugar no Grove unhas xornadas nas que se abordará como tema principal as dificultades e trabas –legais, sociolóxicas- que atopan os estudosos e difusores da represión franquista. Ademais de charlas, haberá proxeccións de documentais, entre eles, o filme “A derradeira lección do mestre”, que trata da represión que desde o 36 se exerceu en Galicia contra o corpo de mestres, a través do dilema que asalta a Fermín Bouza Brey, por entón xuíz de instrución na Estrada, obrigado a perseguir calquera "delito" do que tivera coñecemento.

O programa completo está neste blog.

Loito

Loito, pena, dolor

indignación, rabia, acción

repouso, reflexión, serenidade...

Adeus, Christian

As outras bateas

As bateas de mexillón son as máis habituais na nosa ría, pero non son as únicas. Velaquí unha pequena mostra.

Esta batea modernísima -non é de madeira, como case todas as de mexillón- forma parte dun proxecto experimental da confraría do Grove para a cría de polbo. Está en augas mecas.

Estoutra batea, visible desde a ponte da Illa mirando cara Cambados, acolle un posto de control marisqueiro da Xunta de Galicia, moi ben equipado tecnoloxicamente. Forma parte do plan de recuperación do banco marisqueiro do Boído. Todos os rañeiros que faenan nesta zona teñen que pasar pola batea a peneirar a ameixa.

Por último, destacamos esta batea de Cambados, máis que pola ostra, que é o seu, pola curiosa solución que atopou o amo para facer a caseta.