Defuntos

Algún día, moitos de nós acabaremos aquí, no hotel Palmeira

Quixo a casualidade que o 1 novembro, Día de Defuntos, morreran tres persoas da Arousa, todas elas de avanzada idade; ao insólito da cifra en tan curto espazo de tempo, houbo que sumarlle hoxe un cuarto falecemento, tamén dunha persoa maior.

Sor Aurora

O 29 de outubro fanse cinco anos da morte de Sor Aurora, unha relixiosa que formou parte da primeira comunidade de monxas que se estableceu na illa, en 1971. Nunha vila carente dos máis elementais servizos sociais, Sor Aurora alternou as súas obrigas pastorais coa posta en marcha de proxectos de atención á poboación, desde actividades de formación para as rapazas -clases de mecanografía-, á creación dunha gardería infantil ou unha silandeira rede de apoio ás familias máis desfavorecidas. Se algo caracterizou a súa vida foi a discreción, e así morreu tamén, como un paxariño. Probablemente nunca imaxinou nin soñou homenaxes, pero velaí a está por desexo popular no atrio da igrexa, tal e como a concebiu o escultor César Lombera, o mesmo que fixo as famosas “Marías” da Alameda de Santiago.

Contra a salitre, cunchas de vieira

Desta casa, faltou por mostrar a fachada recuberta de cunchas de vieira, unha solución da arquitectura popular para protexer as paredes da salitre e da humidade. Esta non é a única vivenda da illa na que se utilizou esta técnica, pero quedan poucas.

Trompos ao camiño

Brinquedia celebra o 9 de novembro o “Día do Peón”,

para tratar de recuperar un xogo que se asocia ao

patrimonio oral e ao ludismo universal.

Como en cada vila que presuma de tradición, na illa os trompos teñen unha linguaxe e unhas normas de seu. O xogador carcamán distínguese polo costume de cortar o cu do trompo, largar de punta e xogar en grupo ao “risco”, trazando un círculo no chan . O vencedor moral sempre é o que máis “chochas” fai, é dicir, o que consegue impactar o seu trompo contra o do compañeiro, deixándolle a marca na madeira.

Aos trompos máis grandeiros e gordos chámanlles “vacas”, logo están as "cebolas", de menor tamaño que os anteriores, e os pequeneiros son as “piorniñas”. A corda de enrollar é o “liñón”, e a forza de xiro do trompo é a “escorrendela”. Por exemplo, se largas o trompo e non baila, pódese dicir “non me colleu escorrendela”.

É certo que este xogo de rapaces xa non goza do tirón que tradicionalmente tivo nesta época do ano, pero na illa aínda hoxe se poden ver algúns chabaliños xogando aos trompos nos camiños e no patio da escola. Non acontece o mesmo cos "tutelos", un enredo case extinguido que consistía en lanzar a través dun tubo cucuruchos de papel ou unha semente coñecida como "samugueiros".

Riasón

Riasón é unha praia desas que unicamente frecuentan os veciños do lugar, sen acceso asfaltado nin paseo marítimo, na que amarran unha chea de dornas e na que os mariñeiros aínda poden ter os seus galpóns para gardar os aparellos. Eugénio Outeiro, que tamén fai poesía coa fotografia, chámalle a “cara B” da illa. Unha xenuina cara B que ten os días contados...

Non tardarán en comezar as obras da nova estrada de acceso ao porto do Chufre, que discorre por esa zona.

As casotas de madeira dos mariñeiros

Os caprichos do mar na terra, xa contra O Bao

En Riasón amarra unha dorna que leva o seu nome

Unha benvida estratéxica

O Santo é, sen dúbida, un lugar estratéxico para darlles a benvida aos visitantes. Sen embargo, o autor non estivo moi fino na ortografía...

A fábrica de Goday

Fotomontaxe a partir das imaxes do artigo de Celtiberia

A conserveira de Goday, considerada a primeira fábrica moderna de Galicia, ten sido obxecto de estudo de varios investigadores. En Celtiberia hai pendurado un completo e documentado artigo sobre a historia desta factoría, no que se ofrecen todo tipo de detalles sobre o modo de produción, a maquinaria ou o persoal. Cita como fonte principal a obra inédita Notas para o Museo da Conserva, A Illa de Arousa, de Juan Fernández Casal, quen traballou durante oito anos para a familia Goday.

A ver que nos depara o anunciado "centro de interpretación das conservas".

Outra forma de mirar

Aínda que o punto forte da illa reside no seu patrimonio natural, tamén podemos encontrar beleza na súa paisaxe urbana. Ás mostras de construcións populares (os cruceiros, os muíños de vento e de mareas, os lavadoiros de Palmeira e do Río, algunha fonte, algún pombal...), temos que engadir outros detalles de arquitectura urbana e industrial máis recentes, que destacan pola súa orixinalidade e espertan o interese dos curiosos.

A chimenea da antiga fábrica do Charco

As reixas das fiestras do Triskel

As fiestras desta casa, na rúa Palmeira

Este edificio de pisos no Chufre, construido recentemente, ten na fachada un escudo coa data de 1947. ¿Alguén dos que visita este Universo coñece o seu significado?

A revista Dorna, en pdf

Portada do verán 2007

A asociación cultural Dorna retomou no 2005 a labor de publicar unha revista do mesmo nome. Dende entón, levan sete números editados, con contidos diversos nos que predominan os artigos locais sobre temas marítimos, históricos e ecolóxicos. Trátase dunha publicación de 28 páxinas que se distribúe de man en man, e que presenta en cada número unha portada diferente. Xa está en preparación a próxima edición, a terceira deste ano. Mentres non chega ás nosas mans, podemos consultar na rede, en formato pdf, a última entrega.

Para cando dimisións en Opmega?

Descarga de mexillón no peirao do Chufre

A creba da depuradora Megalmar –cunha débeda superior a 600.000 euros en catro anos de actividade- é o colofón a unha nefasta xestión de Opmega, a maior organización de produtores de mexillón de Galicia. A xunta directiva, enfrontada internamente por obxectivos alleos aos intereses do sector, foi incapaz de facer fronte a unha maior complexidade do mercado (competencia estranxeira, caída do prezo do mexillón, descenso das vendas...), perdendo no camiño os cartos e a confianza dos bateeiros. Megalmar é unha sociedade limitada unipersonal, cuxo único socio é Opmega, así que agora tócalles aos productores asociados sanear as contas. A ver cando deciden tamén sanear os seus dirixentes.

A fotoxenia da Arousa

Desde Francia, alguén colgou este vídeo sobre a Arousa, que mostra tres minutos de sucesión de imaxes -algunhas antigas, como as da construción da ponte- con música relaxante de fondo (rechouchío de paxariños e son de auga incluídos).

O Chopo

O Chopo, en distintos momentos,

no seu lugar de sempre

Apareceu un día no Chufre, desahuciado por algún amo sen escrúpulos. Dende entón, e xa hai anos, forma parte da paisaxe do porto. O “Chopo”, tal e como o bautizaron os que o coñecen, dorme acurrunchado contra o colector do lixo, chova ou vente, e come do que lle dan os veciños. Escoitei nunha ocasión unha conversa na que se falaba de facerlle unha caseta. “A este can poslle unha caseta, e seguro que continúa durmindo á intemperie”, contestou un. E se cadra, levaba razón...

Para ver e escoitar

Radio de Arousa incorporou novos temas orixinais á súa listaxe de cancións de temática arousá. Especialmente recomendable é a canción "Mártires de Arousa", na que se fai unha homenaxe con nomes e apelidos a todos os homes que foron asasinados e torturados na illa polos somaténs franquistas: Avelino Fuentes, Luis Castro Lojo, Paco Vázquez e Esteban Picón, entre outros.

Marcos Nine segue a explorar o audiovisual, esta vez coa curta “Soidade”, un filme experimental que está a concursar no certame Curtas na rede, e que precisa dos votos do público. Tamén ten un blog no que explica como se fixo este traballo.

A estraña web do Concello

Pode ser que estea pendente de remodelación, ou que non sexa este o deseño definitivo, pero aínda así, chama á atención que o Concello da Illa lanzase á rede unha web oficial chea de imaxes que non corresponden á Arousa, e máis aínda, tendo en conta as facilidades que ofrece hoxe en día a fotografía dixital. A imaxe da cabeceira da web mostra un peirao que non é ningún dos da Arousa, a sección de liñas de autobuses aparece ilustrada cunha estrada descoñecida... pero ningunha destas imaxes sorprende tanto como a da policía local, representada graficamente cunha gorra da “police” británica de Merseyside.

A dorna, materia de ensino

Agora que bota a andar un novo curso é bo momento para recomendar esta unidade didáctica sobre a cultura marítima tradicional, dirixida aos alumnos de Secundaria. Trátase dunha ferramenta facilitada pola Asociación Cultura Dorna que permite traballar nas aulas catro bloques temáticos: situación xeográfica, sectores económicos (oficios e pesca), embarcacións tradicionais e a dorna, con contidos adaptados ao contorno arousán.

Imaxe collida da unidade didáctica

Unha visión crítica da labor da prensa local

Bochornosa a cobertura que La Voz de Galicia, a través da súa delegación de Vilagarcía, está a ofrecer sobre o caso da morte de Christian Willisch, cunha liña editorial que semella dirixida a presentar unha Arousa, e en concreto a mocidade e os amigos da vítima, como unha panda de vultos de costumes primitivas e mafiosas. Hoxe domingo temos unha mostra nesta crónica sensacionalista na que se escolle para o titular a palabra “vendetta”. Se len a información, verán que en realidade é unha burbulla na que non hai nada de interese que contar á parte do gran despregamento policial, e unha sarta de rumores que nunca deberían constituír a base dunha noticia.

Por outra banda, a crónica das protestas do xulgado, que publicaron días atrás, causou unha gran indignación entre moita xente da Arousa. O ton, totalmente desagradable, non pasa ningún filtro de rigor profesional e non aguanta as comparacións coas noticias que no mesmo día publicaron outros xornais.
É certo que os rapaces perderon os nervios, que houbo insultos, empuxóns e que mesmo chegaron a proferir ameazas. Pero nunha situación de tanta dor e tensión e tratándose de rapaces novos, é ata certo punto comprensible e hai que entendelo como un acto de desafogo que xurdiu espontaneamente e que non ten por que ir a máis. É lamentable que os xornalistas non foran capaz de velo.
En ningún momento se tenta facer un achegamento comprensivo á situación que viviron uns rapaces que presenciaron a morte dun amigo nunhas tristísimas circunstancias. En toda a noticia, as declaracións que se destacan entre comiñas serven unicamente para incidir e recrearse na idea de "vinganza", chegando mesmo a interpretacións e xeneralizacións fóra de lugar como a que destacamos na imaxe:

Tampouco os tres implicados no acoitelamento se zafaron dos tópicos da prensa local. As vidas de dous deles descríbense cunhas interpretacións tendentes ao drama. Sobre o Cuco, o xornal recolle no titular, como dato básico, que andaba "con malas compañías". É para preguntarse que clase de compañías serían esas, ou incluso se non sería el a mala compañía.

Do Cuco destacan ademais que é de "familia humilde". De ningún dos rapaces se di algo semellante, ¿que considerarán estes xornalistas unha familia humilde?. Debemos deducir desta aclaración que o nivel económico da súa familia é moi inferior ao do resto dos seus veciños e condicionou a vida do rapaz de xeito irremediable?. Pola súa parte, Abraham é definido como un "rapaz sen oficio coñecido" (cantos rapaces de 18 anos hai sen oficio coñecido??), e segundo os xornalistas, cunha historia familiar "tamén triste" porque lle morreu o pai hai anos. A cantas persoas lles morreu o pai a unha idade nova?.

O dereito a saber

Baixo o título “O dereito a saber, a liberdade de investigar”, van ter lugar no Grove unhas xornadas nas que se abordará como tema principal as dificultades e trabas –legais, sociolóxicas- que atopan os estudosos e difusores da represión franquista. Ademais de charlas, haberá proxeccións de documentais, entre eles, o filme “A derradeira lección do mestre”, que trata da represión que desde o 36 se exerceu en Galicia contra o corpo de mestres, a través do dilema que asalta a Fermín Bouza Brey, por entón xuíz de instrución na Estrada, obrigado a perseguir calquera "delito" do que tivera coñecemento.

O programa completo está neste blog.

Loito

Loito, pena, dolor

indignación, rabia, acción

repouso, reflexión, serenidade...

Adeus, Christian

As outras bateas

As bateas de mexillón son as máis habituais na nosa ría, pero non son as únicas. Velaquí unha pequena mostra.

Esta batea modernísima -non é de madeira, como case todas as de mexillón- forma parte dun proxecto experimental da confraría do Grove para a cría de polbo. Está en augas mecas.

Estoutra batea, visible desde a ponte da Illa mirando cara Cambados, acolle un posto de control marisqueiro da Xunta de Galicia, moi ben equipado tecnoloxicamente. Forma parte do plan de recuperación do banco marisqueiro do Boído. Todos os rañeiros que faenan nesta zona teñen que pasar pola batea a peneirar a ameixa.

Por último, destacamos esta batea de Cambados, máis que pola ostra, que é o seu, pola curiosa solución que atopou o amo para facer a caseta.

As festas gastronómicas, unha fonte de financiamento

Hoxe domingo remata a última das celebracións gastronómicas do verán, a X Festa do "Pulpo". Todo comezou hai dezaseis anos, coa Festa do Mexillón, daquela, a única exaltación gastronómica existente. Logo virían a Festa do Polbo, a Festa dos Produtos do Mar e finalmente, a Festa da Navalla, a última en chegar ao calendario festivo. Este tipo de celebracións serven para dar a coñecer o marisco local e, sobre todo, para financiar as entidades culturais e deportivas da illa. Os clubs de piragüismo, baloncesto, ximnasia rítmica, o club de fútbol Céltiga e a asociación cultural Dorna altérnanse e comparten as labores de organización, implicando non só aos membros destas entidades, senón tamén a un gran número de veciños.

Cortando os últimos raxos de polbo, no Campo

Camaxe, bandeira azul

A zona do Bao sufriu unha auténtica transformación coas últimas obras. Arranxouse o firme do aparcamento e instaláronse banbáns para os nenos. Un carril bici e unha pasarela de madeira discorren paralelos á praia, dende o comezo da ponte ata o Oasis. Hai un posto de socorrista, aseos, e duchas. Todos estes servizos e a calidade das augas valéronlle a concesión, por primeira vez, dunha bandeira azul á praia de Camaxe. Tamén a Area da Secada obtivo este recoñecemento.
Aínda así, algúns turistas lamentan que a auga está moi fría –certo é, como en todo o Atlántico- e que os seixos e os “ghinchos” que presenta a area, de forma natural, magóanlles os pés. Algúns mellor sería que fosen á piscina.

Pasarela de madeira á beira da praia

Posto de socorrismo, con aseos. O carril bici, en morado

As aceñas, no Youtube

No YouTube hai cada vez máis vídeos relacionadas coa illa, desde filmacións de despedidas de solteiro e de festas varias, ata travesías a nado ou windsurfeiros. Este vídeo que recollemos aquí mostra imaxes das aceñas, un fermoso muíño de mareas, testemuño da importancia que as actividades agrícolas tiveron noutra época. Ademais deste, na illa hai aínda outro muíño de vento. Ambos os dous son de difícil acceso, por ser de propiedade privada .

Desfeitas nas casetas de Carreirón

Caseta de avistamento de paxaros, en Carreirón

Vista desde a caseta

Este verán, Carreirón luciu novas casetas de madeira, despois de anos de abandono destas instalacións. Esta especie de refuxios, estratexicamente situados para agardar o avistamento de paxaros, levan moito tempo instalados no parque natural, pero sofren continuamente actos de vandalismo. Hai unha semana apareceu case desfeita unha das novas casetas, a situada preto da praia dos Espiños, fronte á zona de marismas chamada popularmente “augas quentes”.

Pisos e máis pisos

Nunha illa na que tradicionalmente dominan as vivendas unifamiliares, o espectacular incremento da edificación de pisos tense convertido nun tema habitual de conversa entre os veciños. A xente quéixase do encarecemento da vivenda, das facilidades para edificar dos construtores fronte aos particulares, da especulación e da destrución da paisaxe. Ao tempo hai quen se ve beneficiado economicamente deste boom, co aumento do turismo, coa venda de leiras a cambio de pisos ou doutras maneiras indirectas, así que celebran e xustifican estas ansias construtoras, evidentes en calquera curruncho edificable, desde EntreCortiñas e Laxes do Pan, ata o Cabodeiro, Con do Forno ou o Lagartiño. Na imaxe vese o progreso das obras da Punta do Furado, unha das máis polémicas.

A Nécora, campiona do mundo

Regata de Cambados, o pasado 19 de agosto

O Trofeo Galicia de Dornas a Vela, que ben se podería chamar “trofeo internacional de dornas a vela”, por ser único no mundo, xa ten vencedores. O sábado pasado celebrouse en Cambados a última regata puntuable para o campionato, cunha participación de case 30 dornas. A Nécora proclamouse vencedora da regata, e sitúase deste xeito no primeiro posto da clasificación final, con 4 puntos. En segundo lugar da táboa xeral, queda a Cariñosa, con 9 puntos; e en terceiro posto, a Xarandeira, con 11. A entrega de premios do trofeo terá lugar ao rematar a tempada, contra finais de setembro.

A Nécora, vencedora do campionato, facendo a entrada no porto de Cambados

Nasas ao mar

Na illa hai unha importante comunidade de naseiros dedicada á captura da nécora, do polbo e do camarón, segundo o ciclo do ano. Onte luns abriu a veda anual da nécora, que se estende dos meses de xaneiro a xullo, e tamén a do polbo, aínda que este último escasea. A cada mariñeiro correspóndelle aproximadamente 75 nasas, que largan á noite e recollen pola mañá cedo. Logo toca ir vender á lonxa.

Nasas no peirao do campo, durante o inverno

Unha boa caldeirada

Concerto de guitarra na igrexa

Non é moi habitual que as portas da Igrexa de San Xulián abran para outros usos que non sexan os relixiosos, pero isto quizais poida cambiar a partir do 14 de xullo. Neste día, o templo, o único que existe na Arousa, acolle ás nove e media da noite un concerto do guitarrista José Manuel Dapena (na imaxe), no marco do festival de música antiga e barroca Via Stellae.

Dúas regatas marcadas polo vento

As dúas últimas regatas de dornas a vela, a de Area Seba, no Grove, e a Volta á Illa, na Arousa, estiveron marcadas polo forte vento, que ocasionou todo tipo de incidentes. Na primeira tronzaron paus e houbo dornas que abandonaron tras colleren auga, o mesmo que na segunda, na que, ademais, os mariñeiros tiveron que lidar coa chuvia. Ambas as dúas rexistraron unha alta participación cunha trintena de embarcacións. A seguinte cita do Trofeo Galicia de Dornas a vela é a Regata dos faros, organizada pola A.D. Meca, o 14 de xullo.

Momento do cambio de vela ao aproximarse á boia, na regata Area Seba

A entrega de premios, na lonxa do Grove

O Trillo afronta a 3ª ronda de baile na TV

Despois de gañar o favor do público no primeiro programa e o favor do xurado no segundo, o Trillo e a súa parella de baile volven o luns 18 de xuño a demostrar as súas habilidades sobre a pista no espazo televisivo “Mira quien baila”(TVE1, 22.00 horas). O bailarín da Illa, que compite neste concurso coa ilusión de resultar seleccionado para participar no Eurovision Dance Contest, mereceu a atención hai unhas semanas de Floreano, a personaxe creada polo ilustrador Gogue.

O "masanseiro-protesta"

A falta de acordo entre o propietario do terreo e o Concello deixou a medio pavimentar esta “isleta”, no fervor das obras da campaña electoral. Disque o veciño que posúe ese cacho de terreo non está conforme coas condicións económicas que lle propoñen, así que decidiu plantar no que é seu un mazanceiro, que sempre é máis productivo que unha palmeira.

III Trofeo Fasquía

O III Trofeo Fasquía abre o 9 de xuño a edición 2007 do Trofeo Galicia de Dorna a Vela. Unhas 40 embarcacións da Illa, Cangas, O Grove, Portonovo, Cambados, Vilanova e Ribeira terán que navegar oito millas con saída e chegada no porto arousán do Xufre, completando dúas voltas ao triángulo que amosa a imaxe. Esta regata está organizada pola asociación cultural e deportiva Fasquía. Poden consultar aquí as demais regatas do calendario.

A illa dos cons

O Con de Tres Pes, en perfecto equilibrio

Cons e penas teñen nome propio na illa. A situación das pedras debeu ser noutro tempo un importante referente xeográfico para orientarse e sinalar lugares, de xeito que a nosa microtoponimia recolle moitas mostras destes nomes, aínda que nalgúns casos xa non exista o con que deu lugar á denominación. Estes son algúns dos nomes que fan referencia ás pedras:

Con de Navío
Con de Tres Pés
Con do Forno
Con do Sol
Con do Moucho
Con Retellado
As Laxes
Laxe do Pan
As Penas
Pedracerrada
Pedrouzos