A ditadura do metro cadrado

[Susi Rial] Nos últimos anos, a Illa está asistindo a un fenómeno que nunca antes se vira. En 2002 aprobouse o plan xeral de ordenación municipal (PXOM). Os plans xerais son eficaces en canto garantan a preservación dos espazos naturais e unha planificación consensuada e lóxica co territorio. Mais estas cuestións son invisibles na realidade. Trala aprobación do PXOM prometéronse prazas, bibliotecas, museos, polideportivos... mais o único visible, catro anos despois, son unha enchente de edificios de vivendas. As rúas foron invadidas por carteis de pisos en venda e edificios de próxima construción, e a paisaxe convive agora con moreas de grúas, incluso demasiadas para un territorio de reducidas proporcións. ¿Imos cara o modelo de San Xenxo?



Os habitantes da Illa ata hai poucos anos vían cunha gran ilusión o desenvolvemento prometido. Son xentes que gustan moito de acoller a hóspedes "de fóra" e gozan vendo as rúas ateigadas de xente. Pero agora asisten desolados a un festival de cemento que se reproduce con demasiada facilidade. A maioría fan a menos á Illa que coñecían e que cada vez semella máis afastada. Dos novos pisos en venda, tan só unha pequena porcentaxe é adquirida por familias que fan a súa vida alí. O seu prezo non deixa de ser revelador neste aspecto, pois resultan demasiado elevados para o nivel adquisitivo dunha familia normal galega. Desta forma, adoitan ser mercados por xente doutras zonas de España con maior nivel económico, como segunda residencia.


As tramas urbanísticas salpican directa e inevitablemente a outros aspectos que non son indiferentes para ninguén. Nos últimos anos, a propia administración local mantén unha loita encarnizada e "heroica" coa Lei de Costas. As súas peticións esixen que se reduza a liña de costa para ter maior capacidade de edificación e non frear así o "desenvolvemento" da Illa. ¡Precisamente na Illa, onde a preservación da costa tiña que ser maior!. O máis sorprendente é que ningún grupo da oposición criticou xamais esta actitude.

A costa é un ente vivo, que continuamente se rexenera e que vive un proceso diario de transformación. A prohibición de edificar nos 200 metros máis próximos á costa non é o capricho de ninguén, senón o intento de impedir que a costa morra para que continúe a súa evolución. No caso da Illa, esta cuestión cobra especial importancia, debido ás súas reducidas proporcións, que esixen unha preservación máis coidada, e pola riqueza diversificada que contén cada metro de costa. Pero agora resulta que o desenvolvemento da Illa depende a vida ou morte do máis ou menos que se permita edificar. Cousa curiosa, esta, xa que ata agora á Illa non lle faltaron recursos para desenvolverse.

Toda esta situación da lugar a múltiples conflitos dos veciños co goberno local. Por unha parte, teñen as súas leiras próximas ó mar paralizadas sen poder facer nada alí, tal e como por lei se indica. Pero, pouco despois, decántanse de que se está construíndo unha urbanización en primeira liña de praia nun dos paraxes costeiros máis emblemáticos da Illa. O descontento cada vez é máis xeneralizado.

Circulan por aí diversas teorías que definen o proceso coma algo non tan grave e ata incluso positivo. Teorías que afirman que o prezo da vivenda nesta zona está máis cara con respecto a outras zonas de España máis urbanizadas. Tamén se afirma que se debería deixar actuar libremente ó mercado coas súas propias leis. Claro que, non hai que esquecerse dunha cousa, e é que isto serviría, en tal caso, cando falamos de produtos como o calzado ou a froita, pero cando se trata do metro cadrado, son outras leis menos ortodoxas as que entran en xogo, obviamente, a especulación.

Existe, da mesma forma, unha crenza cada vez máis estendida, de que o desenvolvemento cada vez é menos posible revalorizando o sector primario. O peor é que son as propias leis as que moitas veces axudan a isto. Catástrofes como a do Prestige e os incendios forestais desmoralizan á poboación. Na Illa, os vellos que se dedicaron ó mar durante toda a súa vida, e os novos, dos que a maioría viven diso, adoitan crer que as súas ocupacións están en perigo de extinción, e dubidan de que os seus netos poidan chegar a vivir diso, tal e como eles fan. En cambio, téntase tamén implantar a sensación de que o turismo é riqueza, e que é o único capaz de diminuír o atraso económico de Galicia con respecto ó resto de España. De súpeto, resulta que un lugar ateigado de recursos, como a costa atlántica, debe someterse a unha actividade alienada para saír adiante sacrificando para iso toda canta riqueza lle foi asignada de forma natural. Realmente isto pode beneficiar a todo un conxunto de poboación? Ou non será máis ben que a quen beneficia non é máis que a un restrinxido número de persoas?

Hoxe por hoxe, como vimos dicindo, a xente da Illa de Arousa vive con desolación todo o que está ocorrendo. E son conscientes de que non se esaxera, porque, tratándose de urbanismo, calquera esaxeración é pouca. Aínda por riba, o revelador caso de Sanxenxo está demasiado próximo. A xente de Sanxenxo enriqueceuse a base de vender solares. A cambio diso, a súa vila converteuse nunha poboación pantasma durante o inverno e nunha vila estraña durante o verán. En Sanxenxo hai cadeas de grandes tendas de roupa e comida rápida que só teñen clientela durante tres meses ó ano. En cambio, non hai nin un sinxelo parque onde os nenos poidan pasa-la tarde e as parellas poidan pasear. A riqueza, o traballo abundante, o pleno emprego, tradúcese en traballos nos que a xente, a maioría nova, ten que pasar tres meses pechada nun hotel a cambio dun miserable soldo.

É o que nos queda. O espectro avanza paseniño, pero sen evitar facer ruído. Os ditadores xa non son aqueles homes gordos de fráxiles bigotiños coquetamente recortados. Hoxe, nin sequera nos gobernan persoas, senón euros e dólares tintineantes. As multinacionais dirixen estados e as promotoras os nosos destinos. E, en último termo, o metro cadrado, coma unha mínima expresión de tan grande obxecto de desexo. É a ditadura que nos queda. A ditadura invisible, pero tan presente no terreo. O espectro que nos vixía e que se abre paso a carón de nós. A mesma ditadura que nos acabará enterrando, ou á que acabaremos vencendo.